Romuald Broniarek, Aleksander Jałosiński, Bogdan Łopieński, Jan Morek, Wojciech Plewiński, Tadeusz Rolke

Wydawnictwo Znak i Zachęta – Narodowa Galeria Sztuki prezentują pierwszy, obszerny portret fotograficzny PRL opowiedziany ustami jego twórców. Od 12 sierpnia, w Zachęcie oglądać można wystawę Czas wolny. Fotografie, autorski projekt Łukasza Modelskiego. Ponad dwieście prac, których autorami są najbardziej znani fotoreporterzy PRL-u ujawnia tę mniej oficjalną, ludzką twarz epoki. Równolegle ukazuje się książka Fotobiografia PRL przygotowana również przez Łukasza Modelskiego. Tu z kolei mamy do czynienia z sześcioma rozmowami o fotografii, życiu, artystycznej bohemie, karierze zawodowej i społeczeństwie PRL. Dzięki temu wielogłosowi rysuje się przed nami świat nieoczywisty, zawieszony pomiędzy „gierkowską oficjałką” a odbiciem w „krzywym zwierciadle”. 

Książka Łukasza Modelskiego „Fotobiografia PRL” powstała, jak podkreśla sam autor, „nieco przypadkiem”. W trakcie rozmowy z jednym ze swoich bohaterów, autor zrozumiał, że fotoreporterzy PRL-u zapisali w swych pracach niezwykły fragment wiedzy o 45 latach Polski Ludowej – od oficjalnych spotkań rządowych, poprzez wizyty zagranicznych gości, życie artystów oraz społeczne tło epoki.  Rozmówcy Modelskiego niby od niechcenia rysują portret Polski sprzed 30-40 lat, a na jego tle swoje zawodowe dojrzewanie oraz perypetie towarzyszące na co dzień pracy fotoreportera. Ich opowieści mogą się dziś wydawać już nieco egzotyczne, jakby dotyczyły jakiegoś zupełnie innego, nieznanego świata. Z sześciu rozmów przeprowadzonych przez Modelskiego w ciągu kilku miesięcy miesięcy, szczególnie zapamiętujemy te, które dotyczą gwiazd warszawskiej i krakowskiej bohemy, nieznanych faktów z życia polskich polityków, czy te obnażające absurdy rzeczywistości. 

Najmniej w trakcie kilkudziesięciu lat pracy reporterskiej bohaterowie Modelskiego mieli do czynienia z wydarzeniami o znaczeniu politycznym, historycznym. Towarzyszyli z aparatem oficjalnej władzy, ale rzadko fotografowali przełomy, strajki czy opozycyjne zrywy. Książka przygotowana przez Łukasza Modelskiego to sześć rozmów z fotografami, którzy stworzyli obrazy tak sugestywne, że to właśnie ich oczami „pamiętamy” PRL. Z Romualdem Broniarkiem, etatowym fotografem tygodnika „Przyjaźń”, Janem Morkiem, autorem jedynej fotografii Fidela Castro grającego w Warszawie w koszykówkę, Wojciechem Plewińskim, twórcą najważniejszych okładek krakowskiego „Przekroju”, Aleksandrem Jałosińskim, związanym m.in. ze „Sztandarem Młodych”, „Kulturą”, „Perspektywami”, Bogdanem Łopieńskim – autorem słynnej fotografii Edwarda Gierka i Piotra Jaroszewicza „Przyspieszamy obywatele” i Tadeuszem Rolke, jedynym, któremu udała się tzw. kariera zagraniczna. Na trzystu stronach, na sześć głosów opowiadana jest oficjalna i nieoficjalna historia trzech pokoleń Polaków. Tekst jest ilustrowany jest najbardziej znanymi i charakterystycznymi fotografiami autorstwa bohaterów książki.

„Obywatele PRL byli zajęci budowaniem socjalizmu do 16. Potem, w czasie wolnym, po wyjściu z pracy, stawali się innymi ludźmi” – mówi Aleksander Jałosiński, fotoreporter.

Życie codzienne uchwycone na fotografiach sześciu uczestników wystawy bywa absurdalne, zabawne, ale także niepokojące. Dla części bohaterów zdjęć „czas wolny” to wysiłek funkcjonowania „pomimo rzeczywistości”, próba zapanowania nad tym, nad czym zapanować się da. Dla innych – przeciwnie – to czas zapomnienia w przypadkowej i doraźnej zabawie.

Fotografie prezentowane na wystawie często w zamierzeniu pełniły funkcję propagandową. Równie często jednak – przy świadomym udziale ich twórców, a czasem jedynie dzięki nowemu kontekstowi – stawały się antypropagandą. Tym ciekawszą, że publikowaną przecież w oficjalnych mediach. Powstawały jako ilustracje do artykułów, wywiadów, reportaży, czasem „przy okazji” zleceń. Sześciu fotografów, z których najstarszy urodził się w 1928, a najmłodszy – w 1940 roku, większą część życia zawodowego spędziło w PRL-u. Pracowali dla każdego niemal rodzaju prasy – od zapatrzonego w Zachód „Przekroju”, przez estetyzującą „Polskę”, gazety codzienne, tygodniki, pisma branżowe, po „Przyjaźń” – organ Towarzystwa Przyjaźni Polsko-Radzieckiej. Uczestnicy wystawy to młodsi koledzy legendarnych fotoreporterów tygodnika „Świat”, których na początku kariery traktowali jak mistrzów. Z czasem każdy z nich osiągnął osobisty, rozpoznawalny styl. Wszystkich, choć w różnym stopniu, łączy odchodzenie od „chropawej”, reportażowej estetyki fotografów „Świata” na rzecz starannej kompozycji bliższej artystycznemu reportażowi fotografów agencji Magnum. 

 

Jak szukano dziewczyn na okładki “Przekroju”? W jaki sposób, fotografując 30  maszyn przemysłowych w ciągu jednego dnia, można było zarobić na samochód? Czy łatwo współpracowało się z Andrzejewskim, Mrożkiem, Polańskim? Jak przed obiektywem zachowywał się Edward Gierek, a jak Fidel Castro? Wielkie fotoreportaże i zdjęcia „ku czci”. Projekty artystyczne i chałtury. Szczyty władzy i głęboka prowincja. Między marzeniami o Zachodzie a szarą codziennością. Różne oblicza PRL-u w obiektywie mistrzów polskiej szkoły fotoreportażu.

Rozmowy Łukasza Modelskiego z Romualdem Broniarkiem, Aleksandrem Jałosińskim, Bogdanem Łopieńskim, Janem Morkiem, Wojciechem Plewińskim i Tadeuszem Rolke – najważniejszymi fotoreporterami czasów PRL-u – to niezwykłe spotkania. Opisują fenomen polskiej fotografii reportażowej, przedstawiają bez upiększeń zawodową codzienność reporterów, a przede wszystkim – układają się w niespodziewanie barwny portret tamtych czasów.

Wydawnictwo Znak, Kraków 2013

Oprawa miękka, 320 stron

ISBN 978-83-240-2043-0

Cena: 39,90 PLN

Premiera 15.08.2013

Zapraszamy na otwarcie wystawy CZAS WOLNY. FOTOGRAFIE - Romuald Broniarek, Aleksander Jałosiński, Bogdan Łopieński, Jan Morek, Wojciech Plewiński, Tadeusz Rolke - w poniedziałek 12 sierpnia o godz. 19. Otwarcie poprzedzi spotkanie prasowe z udziałem kuratora, które odbędzie się w Zachęcie o godz. 12.

Wystawa to fotograficzny, nieoficjalny portret PRL-u. Zdjęcia nie pokazują ani rządowych ceremonii, ani głów państw, ani bohaterów propagandowych reportaży. Bohaterowie prezentowanych fotografii nie są w pracy – odpoczywają, swobodnie dysponują swoim czasem. Czy rzeczywiście?

Fotoreporterzy biorący udział w wystawie pracowali dla każdego niemal rodzaju prasy dostępnej w PRL-u – od zapatrzonego w Zachód „Przekroju”, przez estetyzującą „Polskę”, gazety codzienne, tygodniki, pisma branżowe, po „Przyjaźń” – organ Towarzystwa Przyjaźni Polsko-Radzieckiej. Zdjęcia pokazywane na wystawie powstawały jako ilustracje do artykułów, wywiadów, reportaży. Czasem „przy okazji” zleceń.

Wystawę można oglądać do 22 września

od wtorku do niedzieli w godz. 12–20

w Zachęcie – Narodowej Galerii Sztuki

pl. Małachowskiego 3 w Warszawie

(ur. 1931 – zm. 2013)  fotoreporter przez całe życie zawodowe związany z tygodnikiem „Przyjaźń”. Jest autorem najpełniejszej dokumentacji fotograficznej obejmującej niemal półwiecze wpływów ZSRR w Polsce. Jego archiwum dokumentuje polityczne i obyczajowe przemiany zachodzące w Polsce do początku lat 90. 

(ur. 1931) etatowy fotoreporter edycji miesięcznika „Polska” dla krajów socjalistycznych. Autor koncepcji „fotografii totalnej”, pokazującej całość otaczającego świata we wszystkich możliwych przejawach. Zainteresowany przede wszystkim życiem niewielkich miasteczek i wsi, stworzył bogaty zbiór fotografii przedstawiających Polskę prowincjonalną.

(ur. 1934) debiutował w „Życiu Warszawy” jako autor fotografii prasowej, współpracował z tygodnikiem „Świat”. W latach 

1965–1973 był fotoreporterem w wydawnictwie Polonia, w przeznaczonej dla krajów socjalistycznych edycji miesięcznika „Polska”, później – w tygodniku „Perspektywy” i w Polskiej Agencji Interpress. Jako reporter obsługiwał oficjalne wydarzenia polityczne i ten rodzaj zdjęć przyniósł mu uznanie. 

(ur. 1940) fotoreporter przez blisko 30 lat związany z Polską Agencją Interpress. Specjalizował się w fotografii oficjalnych tematów politycznych, jednak najistotniejszą część jego prac stanowią fotografie dokumentujące życie codzienne Polaków. 

(ur. 1928) fotograf i fotoreporter przez większą część życia zawodowego związany z tygodnikiem „Przekrój”. Autor pierwszych powojennych okładek prasowych z modelkami, fotograf mody od lat 50., autor licznych zdjęć polskiego środowiska jazzowego. Zawodowo interesował się także życiem prowincji, którą fotografuje do dziś. Jego zdjęcia cechuje szczególna staranność.

(ur. 1929) fotograf i fotoreporter, od lat 50. publikował zdjęcia w tygodnikach „Stolica” i „Świat”. W latach 60. fotoreporter miesięcznika „Polska” w edycji do krajów kapitalistycznych. Mimo fascynacji fotografią reportażową, największe sukcesy odniósł, fotografując modę i życie artystyczne. 

Zależało mi na tym, żeby moi rozmówcy byli w centrum wydarzeń. Jeśli polityka, to z obiektywem skierowanym w twarz pierwszego sekretarza, jeśli reportaż z prowincji, to z najgłębszej, jeśli moda, to peerelowski top, jeśli sztuka, to najważniejsi twórcy. 

Łukasz Modelski, ze wstępu do „Fotobiografii PRL”

studiował w Warszawie, Paryżu i Poitiers. Z wykształcenia historyk sztuki i cywilizacji średniowiecza, z zawodu redaktor i reporter. Zastępca redaktora naczelnego magazynu „Twój Styl”. Autor bestsellerowych Dziewczyn wojennych.